آخرین اخبار
هر چیزی که باید در مورد انفولد بدانید
لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.
تولید حشره کش پیرِتر در شرایط خانگی
کاشت پیرتر
قدم اول در کشت گیاه پیرتر انتخاب رقم یا واریته مناسب و سازگار با منطقه است. در حال حاضر ارقام اصلاح شده ای در کنیا کشت میشوند که میزان بالایی پیرترین از آنها استخراج میشود (Anonym 1987).
شرایط مناسب
اگر چه تولید اقتصادی پیرتر در مناطق کوهستانی استوایی بیشتر صورت می گیرد، اما دو گونه C. cinerariaefolium و C. coccineum در مناطق دیگر نیز قابلیت کشت دارند، با این حال ممکن است عملکرد تولیدی آنها به اندازه مناطق استوایی بالا نباشد. کشت تجارتی پیرتر در ارتفاعات 1600 تا 3000 متر از سطح دریا صورت می پذیرد زیرا غلظت پیرترین با افزایش ارتفاع افزایش می یابد و تولید گل در ارتفاعات زیر 1600 متر کاهش می یابد. شرایط ایده آل برای کشت این گونه عبارت اند از: آب و هوای نیمه خشک با زمستان های سرد، میانگین بارندگی 1200 میلی متر در سال و دو تا سه ماه بدون باران در سال. این گیاهان به راحتی دمای 12- درجه سانتیگراد را تحمل میکنند. گیاه پیرتر زمین های شیب دار با خاک خشک و شنی با مقادیر بالای آهک را ترجیح میدهد. از کشت در مناطق سایه باید خودداری شود زیرا فقدان نور خورشید باعث کاهش شدید غلظت پیرترین در دوره رشدی گیاه می شود. رشد پیرتر در خاک های لومی غنی از هوموس در مناطق مرطوب خوب است اما غلظت پیرترین کاهش می یابد (Casida 1973).
تکثیر
این گیاه میتواند به وسیله تکثیر بوته های گیاه یا به وسیله بذر تکثیر یابد. اگر در سال اول از کشت بذر استفاده شد برای سالهای بعدی از تکثیر ریشه در پاییز یا بهار میتوان استفاده کرد. گیاهان در اواخر ماه بهمن تا اسفند در گلخانه خزانه شده و حدود سه ماه قبل از نشا کردن به بیرون منتقل میشوند. بذرها باید در یک محیط استریل شده کشت شوند و حدود دو تا چهار هفته بعد از کشت جوانه میزنند. مناسبترین دمای جوانه زنی 20 تا 22 درجه سانتیگراد میباشد. بذرها همچنین میتوانند بصورت مستقیم در ماه شهریور روی زمین کشت شوند و باید با یک سانتیمتر خاک سبک و برگ خشک پوشانده شوند. بوتهها در ردیفهایی به فاصله 30 تا 50 سانتیمتر و با فاصله 35 تا 40 سانتیمتر از همدیگر کشت میشوند (هفت تا نه بوته در متر مربع). تلفات 15 تا 30 درصد بوتههای نشا شده قابل انتظار است (Casida 1973).
مدیریت کشت
گیاه پیرتر باید به خوبی وجین گردد و علف هرز آن کنترل شود زیرا به شدت به رقابت با علف های هرز حساس است. به کمبود ازت و عناصر دیگر خیلی واکنش نشان نمی دهند اما فسفر می تواند میزان گلدهی را افزایش دهد. بجز تریپس گل آفت خاصی این گیاه را تهدید نمی کند (Casida 1973).
برداشت
زمان برداشت برای بدست آوردن حداکثر میزان پیرترین در گل ها بسیار مهم است. این امر باید در طول دوره گرم و خشک انجام پذیرد. در حالت ایده آل، برداشت گل ها باید در زمان گلدهی کامل آغاز شده و در روز پنجم تا نهم بعد از آغاز گل دهی صورت پذیرد. گل های نواحی مرکزی کرت ها نسبت به حاشیه کرت ها غلظت بالاتری پیرترین دارند. در حالت ایده آل هر بوته میتواند 80 تا 100 عدد گل تولید کند. از ده کیلوگرم گل تازه 2/3 تا 3/3 کیلوگرم گل خشک شده گرفته می شود (Henn and Weinzierl 1989).
استخراج پیرترین از گیاه پیرتر
خشک کردن
بطور سنتی در ژاپن، گل ها همراه ساقه برداشت می شوند و به مدت 24 تا 48 ساعت قبل از خشک کردن بصورت وارونه در آب قرار می گیرند. این فرآیند مقدار اندکی میزان پیرترین را افزایش می دهد. روش خشک کردن به میزان خیلی کمی روی غلظت پیرترین تاثیر می گذارد (Genadinger et al. 1933). بطور تجاری گل ها در سالن های بزرگ تحت جریان هوا، زیر نور خورشید یا در قفسه های خشک کن، خشک شده تا رطوبت آنها به کمتر از 10 درصد برسد.
خرد کردن
میزان خرد شدن گل ها در افزایش کارایی و طول عمر پیرتر تاثیرگذار است. هرچه میزان پودر گل خشک شده ریزتر باشد کارایی آن به عنوان حشره کش بیشتر است اما سرعت فاسد شدن آن افزایش می یابد. بخشی از ساقه را نیز می توان همراه گل خرد کرده بدون اینکه غلظت پیرترین های آن تغییر کند.
نگهداری
پیرترین ها ترکیبات بسیار ناپایداری هستند. آنها به سرعت توسط نور، گرما و در مجاورت هوا طی چند روز تجزیه می شوند. تجزیه آنها در محیط های قلیایی بسیار به سرعت رخ می دهد. غلظت پیرترین گل های خرد شده در دمای 2- تا 5- درجه سانتیگراد به مدت شش ماه، می تواند بدون تغییر حفظ شود. در دمای اتاق، گل های برداشت شده برای مدت 10 روز در محفظه کاملا بسته بدون هوا حفظ می شوند. گل های خشک شده برای چندین ماه می توانند در محفظه کاملا بسته بدون هوا و به دور از نور نگهداری شوند. غوطه ورسازی پیرتر در روغن معدنی و روغن کنجد روش دیگری برای نگهداری طولانی مدت آنها است (Henn and Weinzierl 1989).
کاربرد پیرتر
دو روش برای استفاده از پیرتر وجود دارد بصورت گردپاشی و اسپری. بطور جالب توجه اثر حشره کشی این دو فرم پیرتر در هوای خنک و سرد افزایش پیدا می کند. بنابرین توصیه می شود که این حشره کش در بعد از ظهرهای خنک استفاده گردد تا کارایی آن بیشتر شود و روند تجزیه آن در معرض نور تسریع نگردد.
گردپاشی
استفاده گرد پیرتر روی برگ گیاهان آنها را در برابر حشرات حفاظت می کند. فرمولاسیون های تجاری شامل ترکیباتی است که استفاده آنها را تسهیل و میزان چسبندگی آنها به سطح برگ را افزایش می دهد. پیرتر را می توان با پودر تالک، سنگ گچ، آهک و خاک دیاتومه برای استفاده مخلوط کرد. گل های خرد نشده هنگام سوختن می توانند اثر دور کنندگی و آفت کشی روی پشه ها داشته باشند. آنها همچنین می توانند بصورت خرد شده با خاک اره مخلوط و برای این منظور سوزانده شوند.
اسپری کردن
برای اسپری کردن لازم است مواد موثر استخراج شوند. محلول باید بعد از تهیه بلافاصله استفاده شود تا حداکثر کارایی را داشته باشد (Casida 1973).
استخراج پیرترین از گل گیاه پیرتر
جهت استخراج ترکیبات موجود در گیاهان روش های گوناگونی وجود دارد. با توجه به حساس بودن ماده موثره گیاه پیرتر به حرارت و نور از روش خسیاندن استفاده می شود.
عصاره آبی
بیست گرم پیرتر (گل های خشک شده و پودر شده) در شش لیتر آب گرم به مدت سه ساعت ریخته شده و سپس اسپری شود. می توان از گل های تازه به جای گل خشک شده استفاده کرد اما میزان مصرف گل به سه تا چهار برابر افزایش می یابد.
عصاره نفتی (نفت سفید)
بطور تجاری پیرترین ها با یک حلال سبک نفتی (نفت سفید و غیره) استخراج می شوند. برای سم پاشی در شرایط خانگی 500 گرم از گل خشک شده در چهار لیتر نفت سفید به مدت نصف روز و یا بیشتر مخلوط می گردد. نفت سفید طی 48 ساعت 73 درصد پیرترین را حل می کند. پس از فیلتر کردن به وسیله یک پارچه، محلول آماده استفاده است.
عصاره پارافینی
در این روش گل خشک شده در پارافین به مدت یک روز خیسانده شده و گاه به گاه هم زده می شود. محلول قبل از استفاده باید فیلتر شود.
عصاره الکلی
این عصاره قابل تهیه است اما به دلیل تبخیر سریع آن خیلی مناسب نیست.
برای تعیین مقدار کل پیرترین های موجود در گل گیاه پیرتر، میتوان از روش HPLC (High-performance liquid chromatography)، GC-MS (Gas chromatography mass-spectrometry و اسپکتروفوتومتری استفاده کرد( Ban et al. 2010، نظری و کمبرانی 1386) .
افزایش کارایی حشرهکش پیرتر
کارایی پیرتر می تواند با افزودن ترکیبات دیگر افزایش یابد.
سینرژیست ها
سینرژیستها از طریق بازداری تجزیه و همچنین غیر فعال کردن سیستم دفاعی حشرات در برابر سموم، سبب افزایش توان و سرعت کشندگی پیرترین در حشره می شوند.در فرمولاسیون های تجاری ترکیب پیپرونیل بوتوکساید برای این منظور استفاده می شود.
این ترکیب به احتمال فراوان در پستانداران جهش زا بوده و به سلول های کبد آسیب می رساند. سینرژیست های دیگر که ممکن است کارایی لازم را داشته باشند شامل روغن کانولا، روغن کنجد، روغن جوز هندی، روغن جعفری و روغن ساسافراس می باشند. این ترکیبات به میزان یک قاشق چای خوری در یک لیتر محلول استفاده می شوند (Henn and Weinzierl 1989).
سورفکتانت
صابون به عنوان یک سورفکتانت عمل می کند و اجازه می دهد ترکیب پیرتر بصورت بهتر در سطح برگ پخش شده و کارایی آن را تا چهار برابر افزایش می دهد. به این منظور، نیم قاشق غذاخوری صابون (صابون حشره کش) به یک لیتر محلول اضافه می شود. در صورتی که اتیل الکل به آن اضافه شود اثربخشی آن بهتر می شود (Casida 1973).
آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدان ها مانند تانیک اسید که در پوسته چندین گونه درختی یافت می شود، تجزیه پیرترین ها را در معرض آفتاب کاهش می دهد (Casida 1973).
ملاحظات
تاثیر پیرتر بصورت آنی است و حشره در تماس با آن بلافاصله فلج می شود. ممکن است برخی از حشرات که دز پایینی از سم به آنها رسیده است، دچار فلجی کامل نشوند و بعد از مدتی دوباره بهبود می یابند. در چنین موردی سم پاشی باید با دز قوی تری تکرار شود.
روتنون و پیرتر امکان اختلاط با همدیگر را دارند که این امر طول دوره اثر را افزایش می دهد. اثربخشی پیرتر برای مدت 12 تا 48 ساعت می باشد. در صورت بروز بارندگی محلول پاشی باید تکرار شود.
با اینکه پیرتر در طبیعت داری خاصیت تجزیه پذیری بالا و اثر کوتاه مدت است، با این وجود این ترکیب به عنوان یک حشره کش غیر انتخابی روی تعداد زیادی از گونه های مفید اثرگذار است. پیرتر روی طیف وسیعی از حشرات بالغ موثر بوده اما اثر آن روی لارو حشرات بسیار کمتر است. این ترکیب به زنبور عسل و لارو سوسک ها مانند کفشدوزک ها آسیب نمی رساند اما ممکن است روی طیف وسیعی از حشرات مفید دیگر مخرب باشد. پیرتر در انسان و حیوانات خونگرم اثر سو ندارد اما برای ماهی ها و دیگر آبزیان سمی است. با این وجود برخی از مردم ممکن است بصورت تماسی به پیرتر آلژی داشته باشند.
ترجمه: مهندس سعدی کرمی
اکدیسترون ها، استخراج شده از لوزارنگ – استروییدهای آنابولیک قوی و طبیعی
در فارماکوپه شوروی نمایه شده است
در سال 1961، پس از 25 سال تحقیق و مطالعات بالینی، لوزارنگ به طور رسمی به عنوان راه حلی جهت افزایش کارایی، عملکرد ورزشی و بازیابی پس از کار عضلانی شدید، به فارماکوپه شوروی وارد شد. لوزارنگ نیز مانند بایکال و سایانی جز نوشیدنی های محبوب روسها شد. عصاره آن مدتهای مدید توسط قهرمانان روس و ورزشکاران بلغار بعنوان محرک رشد عضلانی مورد استفاده قرار می گرفته است.
اکدیسترون ها یا اکدیسون ها
لوزارنگ حاوی تعدادی آنتی اکسیدان فلاوونوییدی و استرول های طبیعی، شامل بیش از 10 اکدیسترون، مانند 20-بتا-اکدیسترون، ماکیسترون و کارتاموسترون، که مسوول ایجاد اثر آنابولیک می باشند، است. اکدیسترون ها استرول های پلی هیدروکسیله می باشند که چرخه های زندگی و رشد و تکثیر سلولی در حشرات و خرچنگیان را کنترل می کنند. آنها اکدیستروییدها یا اکدیسون ها نیز نامیده می شوند. خواص آنها در آزمایشگاه های زیادی در دنیا مورد مطالعه قرار گرفته است. اکدیستروییدها، با تحریک بیوسنتز پروتیین ها در کبد، کلیه و عضلات تاثیر آنابولیک در مهره داران ایجاد می کنند. این ویژگی به طور گسترده در ورزشکاران حرفه ای برای دستیابی به نتایج بهتر مورد بهره برداری قرار می گیرد.
استروییدهای آنابولیک قوی و طبیعی
در دهه 1970، تیم های ورزشی شوروی، بخاطر استفاده از استروییدهای آنابولیک مورد پیگرد قرار گرفتند. در سال 1976، دانشمندان این کشور دو ماده با سابقه طولانی مصرف سنتی کشف کردند. یکی از آنها لوزارنگ، با ماده موثره بتا-اکدیسترون بود. به گفته محققان روسی، عصاره لوزارنگ سنتز پروتئین عضله را با افزایش فعالیت پلی ریبوزومها (بخش های سلولی که در آن این سنتز اتفاق می افتد)، تحریک می کند.
آنها با موفقیت یک نمونه سنتزی از این ماده قوی را برای ورزشکارانشان ساختند. با فاصله کمی بعد از آن، نمونه امریکایی با نام “مزوبولین ” ظهور کرد که تا مدتی بطور زیرزمینی دست به دست می شد. مطالعات مقایسه ای روی حیوانات نشان داد عصاره لوزارنگ در واقع برای افزایش استقامت و رشد توده عضلانی، بهتر از هورمون های استروییدی سنتزی بود .
بررسی تفاوت ها در عملکرد بین استروییدهای سنتزی و بتا-اکدیسترون نشان می دهد که اولی (استروییدهای سنتزی) به هسته سلول می رود تا DNA را وادار به ساخت بیشتر RNA کند، که به نوبه خود، به ریبوزوم دستورتولید بیشتر پروتئین را می دهد. از طرف دیگر، بتا-اکدیسترون، مستقیم به ریبوزوم رفته و میزان فرآیند ترجمه (سرعتی که پروتیین های جدید ساخته می شود) را افزایش می دهد . بدین ترتیب نسخه برداری، پیام ارسال شده از DNA، افزایش نمی یابد، امابطور مستقیم سنتز پروتیین تسریع می شود.
مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که خواص آنابولیک عصاره لوزارنگ شامل توانایی افزایش وزن بدن از طریق اصلاح نسبت عضله به چربی، تقویت سطح هموگلوبین و گلبولهای قرمز، افزایش میزان پروتیین تام در خون و کاهش تجمع اوریک اسید می باشد. ثابت شده است، این مواد مغذی سرعت ساخت عضله نسبت به زوال آن را افزایش می دهد و درنتیجه باعث بهبود تناسب اندام، استقامت و عملکرد می شود.
در طول فعالیت شدید جسمانی، عصاره لوزارنگ از اختلالات متابولیسم انرژی جلوگیری می کند، سطح گلیکوژن را در عضلات اسکلتی پایدار نگه می دارد، خونرسانی را به عضلات و مغز افزایش می دهد و مدت زمان ریکاوری را پس از فعالیت طولانی عضلانی بهبود می بخشد. فعالیت شدید جسمانی قهرمانان ورزشی باعث افزایش انعقاد خون، درد عضلانی و آسیب های مکرر می شود. یک مطالعه مقایسه ای که در آن ترکیب ویتامین ها و عصاره های لوزارنگ و جینسینگ به ورزشکاران به مدت 20 روز داده شد، کاهش فاکتورهای انعقادی خون ناشی از تمرینات شدید را نشان داد. درمان با این ترکیب از آداپتاپتوژن ها، کاهش قابل توجهی در پتانسیل انعقادی ورزشکاران را به همراه افزایش کارایی و بازیابی پس از تمرین های شدید ایجاد نمود .
بدون عوارض جانبی استروییدهای آنابولیک
در یک آزمایش کنترل شده با دارونما که در میان 112 ورزشکار انجام شده است، 89 درصد از افرادی که لوزارنگ مصرف می کردند، زودتر از خستگی رهایی یافتند، پس از فعالیتهای فیزیکی، کمتر دچار ضعف و بیحالی شده و در ورزش هایی مانند دو و میدانی، شنا، اسکیت سرعت و اسکی آلپاین عملکرد بهتری داشتند. 69٪ از آنها با شرایط آب و هوایی و اجتماعی سریعتر هماهنگ شدند، 86٪ از آنها اشتهایشان افزایش پیدا کرد و 78٪ از آنها بطور معناداری بهتر با حجم کار فیزیکی سازگاری پیدا کردند. تاثیر عصاره لوزارنگ با اثر ترکیبات استروئیدی قابل مقایسه بود بدون آنکه بر قشر آدرنال فوق کلیوی تاثیر سو داشته باشد. این عصاره نه دارای اثر آندروژنی استروئیدهای آنابولیک است و نه عوارض جانبی وابسته به آن .
بعلاوه، برخلاف استروییدهای سنتزی که می توانند سبب آسیب به کبد و کلیه شوند، اکدیسترونها در لوزارنگ عملکرد این اعضا را تقویت می کنند.
مطالعات انجام گرفته در هفت کلینیک در مسکو، کیف و سن پترزبورگ، نشان داد که عصاره لوزارنگ بطور معناداری شرایط جسمی و روحی بیماران را بهبود می دهد. کارایی و وزن آنها را که طی دوران سوتغذیه توسط اختلالات سنتز پروتئین ایجاد شده بود را افزایش می دهد. ویژگی آنابولیک آن کمک می کند وزن بدن بدون اثر سو بر روی قشر آدرنال یا غدد درون ریز متعادل شود .
بهبود ایمنی هومورال
محققان اثر استفاده 20 روزه از لوزارنگ را بر روی ایمنی هومورال دونده های دو و میدانی مسافتهای 5000 و 10000 متر مطالعه کردند . فعالیت فیزیکی چرخه ای شدید سطح سرمی IgG و IgA و همینطور مکمل C3 را در روزهای دهم و بیستم کاهش می دهد. استفاده از این مکمل به ترمیم غلظت کاهش یافته IgG و IgA و C3 کمک کرد. توان کار ورزشکار نیز 10تا 15% افزایش یافت.
افزایش عملکرد و استقامت
گروه دیگری از پژوهشگران اثبات کردند که ده روز استفاده از مکمل عصاره لوزارنگ همراه با ال-کارنیتین و استیل –ال-کارنیتین سرعت بیشینه دو و استقامت را افزایش می دهد، در حالیکه ال-کارنیتین به تنهایی چنین اثری ندارد .
عصاره لوزارنگ بطور معناداری کارایی عضلات اسکلتی خسته ومحتوای گلیکوژن، ATP و کراتین فسفات آنها را افزایش داد . محبوبترین فرمولاسیونهای ورزشی معمولا حاوی عصاره لوزارنگ و Rhodiola rosea هستند . تعدادی از این فرآورده ها برپایه این گیاه ثبت و پتنت شده اند. آنها برای ورزشکاران حرفه ای از جمله قهرمانان المپیک و جهان و همینطور سایر روسها بسیار محبوب هستند. یکی از این محصولات مبتنی بر لوزارنگ و Rhodiola rosea بطور گسترده توسط ورزشکاران حرفه ای و همینطور توسط افراد سالم نرمال بعنوان یک تقویت کننده روزانه برای افزایش توانایی جسمی و روحی مورد استفاده عموم قرار دارد. این فرآورده می تواند برای کاهش خستگی و بهبود حافظه و یادگیری، بدون هیچ اثر سو بر روی بدن مورد استفاده قرار گیرد.
اثرات ضد خستگی
تاثیرات این گیاه بر روی خستگی جسمی و روحی در مطالعات حیوانی و انسانی مورد مطالعه قرار گرفته است.
براساس نظر دانشمند روس دکتر نوووکوف (Dr. V.S. Novokov)، یکی از اولین نشانه های استرس های روحی عدم توانایی در خوب خوابیدن است. در یک سفر دریایی طولانی، محققان اختلالات خواب را در میان اپراتورهای نیروی دریایی که کارشان در رابطه با تجهیزات پیچیده کامپیوتری بود، مشاهده کردند. این اختلالات بشکل گیجی در زمان بخواب رفتن و همینطور تنفس غیرعمیق حین خواب همراه با بیدارشدن های متناوب یا رویا دیدن ظاهر می شد. چنین اختلالات خوابی منجر به کاهش توانایی برای انجام موثر امور می شد. دانشمندان اختلالات خواب ملوانان را با تجویز عصاره لوزارنگ برطرف کردند .
مطالعه دیگری بر روی اعضا تیم یخ شکن طی سفر اکتشافی قطبی انجام گرفت. پس از چهار ماه سفر، ملوانان به دو گروه تقسیم شدند و تحت آزمایشات پزشکی قرار گرفتند. به گروه 22 نفره اول عصاره لوزارنگ ( 2مرتبه در روز به میزان 2میلی لیتر و بمدت 3 هفته) خورانده شد، در حالیکه به گروه 25 نفره دوم همان مقدار چای با 5 قطره الکل داده شد. اولین علائم اثربخشی عصاره لوزارنگ ظرف مدت 8 الی10 روز پس از مصرف پدیدار شد: وضعیت سلامتی ملوانان بهبود، خواب آنها طبیعی، اشتهایشان افزایش و خلق و خویشان بهبود یافت، و مهمتر از همه، کارایی ایشان نیز افزایش یافت. در پایان مطالعه، وضعیت عمومی جسمانی و روانی ملوانان در این گروه بهبود پیدا کرده بود. در گروه کنترل اما، خستگی افزایش یافته بود و عملکرد و کارایی آنها تنزل پیدا کرده بود .
یک آداپتوژن
عصاره لوزارنگ دارای تاثیرات آداپتوژن قوی است. این گیاه توان فعالیت دینامیک را در حین انجام کار افزایش می دهد، پاسخ تنشی و سازگارپذیری با چالشهای جسمی و روانی را بهبود و همینطور توان کار فکری و جسمی را در شرایط پرتنش افزایش می دهد. هنگامیکه به حیوانات عصاره لوزرانگ خورانده شده و جهت آزمایش میزان خاصیت آداپتوژن گیاه، در شرایط استرس شدید (گستره وسیعی از فاکتورهای استرس بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی) قرارداده شدند، مقاومت آنها نسبت به اثرات مضر استرسهای شیمیایی مختلف افزایش یافت. عصاره مورد استفاده سلامت آدرنال (وزن) و سایر غدد درون ریز را در هنگام و پس از دوران طولانی استرس به حالت طبیعی برمیگرداند. مصرف این عصاره، سازگارپذیری کسانی که در آب و هوای سرد شمالی کار می کردند را بهبود بخشید .
تاثیر بر روی سلامت روان
اکدیسترونها گیرنده گابا (گاما امینو بوتیریک اسید) را با القا بازدارندگی انتقال دهنده گابا در نورونهای غشایی تعدیل می کنند. از اثرات خالص آن تثبیت واضح خلق و خو و ضد صرع می باشد. در مطالعات کلینیکی، مشاهده شد که تاثیرعصاره لوزارنگ بر روی بیماران عصبی و روانی دارای سندروم هیپوکندریای خفیف (خود بیمارانگاری) و افسردگی سودمند بوده است .
همچنین برای سنجش تاثیر این گیاه در فرآیند یادگیری، محققان دریافتند عصاره لوزارنگ، که با دوز 25/0تا 5/0 گرم بر کیلوگرم وزن بدن پیش از شروع آموزش به موشها خورانده شده بود، بوضوح توانمندی یادگیری و بخاطرسپاری آنها را بهبود بخشیده بود .
محرک جنسی و رشد دهنده اندامهای جنسی
دانشمندان روسی تحقیقاتی انجام دادند که در نتیجه آن مشاهده شد، علاوه بر تقویت استقامت و وضعیت عمومی، عصاره لوزارنگ محرک عملکرد جنسی نیز می باشد. با مشاهده رفتار جنسی حیوانات آزمایشگاهی که به مدت ده روز عصاره لوزارنگ به آنها داده شده بود، دانشمندان دریافتند که این گیاه محرک عملکرد جنسی در تمام حیوانات نر می باشد. آنها همچنین دریافتند که این گیاه بویژه در ضعیفترین حیوانات، موجب افزایش وزن و رشد دادن اندامهای جنسی (بیضه ها) می شود . نتایج مشابهی با تجویز عصاره به آقایان دارای اختلال عملکرد جنسی بدست آمد. تجویز اکدیسترونها برای مردان دارای مشکلات باروری (اسپرماتوژنز ضعیف از عوارض بیماریهای اورولوژیک) عملکرد مقاربت را بهبود و کیفیت اسپرم را ارتقا می دهد. تجویز عصاره استاندارد شده لوزارنگ براساس 5% اکدیسترونها برای بیماران بهبود یافته پس از حمله قلبی همچنین منجر به بهبود توانایی جنسی و کیفیت اسپرم شد .
اثر زمان کاشت و نانو کود کلات آهن برعملکرد و ماده موثره بابونه آلمانی رقم شوروکشاری
به منظور بررسی اثر فصل کاشت و نانو کود کلات آهن بر صفات کمی و کیفی بابونه Matricaria recutita var. Soroksari طرح اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سال 96-1395 با سه تکرار در منطقه سپیدان شیراز اجرا شد. عامل اصلی شامل دو فصل کاشت بهار و پاییز و عامل فرعی شامل چهار سطح محلولپاشی نانو کود کلات آهن (0، 0/5، 1، 1/5 میلی گرم بر لیتر) بود. نتایج تجزیه واریانس بیانگر اثر معنی دار فصل کاشت بر قطر گل، وزن تر گل، وزن خشک گل، نسبت وزن تر به خشک، تولید اسانس در هکتار، درصد و عملکرد کامازولن داشت. اثر نانو کود کلات آهن بر قطر گل، درصد اسانس و درصد کامازولن معنی دار بود. اثر متقابل فصل کاشت و محلولپاشی نانو کود کلات آهن تنها بر درصد اسانس و درصد کامازولن معنی دار شد. در تمامی صفات مورد بررسی بیشترین مقدار در فصل کاشت پاییز مشاهده گردید. بزرگترین قطر گل (22.60 میلیمتر)، بیشترین درصد اسانس (0.42 درصد) در غلظت 1درصد و بیشترین درصد کامازولن (6.89 درصد) در تیمار صفر نانو کود کلات آهن مشاهده شد. بیشترین درصد اسانس (0.42 درصد) در غلظت 1و 1/5 درصد در هر دو زمان برداشت و بیشترین درصد کامازولن (15.03 درصد) در فصل پاییز با غلظت صفر نانو کود کلات آهن مشاهده شد.
1- مقدمه
توجه به شناخت اثرات سوء ناشی از مصرف داروهای شیمیایی در سال های اخیر، توجه زیادی به کشت و پرورش گیاهان دارویی شده که با افزایش مصرف آن ها نیاز به توسعه کشت، مدیریت و برنامه ریزی صحیح می باشد. در قرن حاضر تحقیقات گستردهای بر روی گیاهان دارویی انجام شده و داروهایی با ماده موثره طبیعی افق های جدیدی را برای جامعه پزشکان و داروسازان پژوهشگر گشوده است بطوریکه در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشاء طبیعی و گیاهی تشکیل میدهد (امیدبیگی، 1385). بابونه (Matricaria recutita L.) یکی از گیاهان دارویی مهم از تیره کاسنی و از مهمترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان و یکی از پر مصرف ترین گیاهان دارویی در جهان است که هر ساله مقادیر فراوانی از آن در صنایع آرایشی- بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می شود و عمدتا به منظور استفاده از اسانس آبی رنگ آن کشت می شود. در اسانس بابونه نزدیک به 40 نوع ترکیب شناسایی شده است که مهترین آن ها شامل آلفا-بیزابولول، کامازولن، آلفا-بیزابولول اکسید A و بتا-فارنزن می باشند (امیدبیگی، 1385؛ Mann and Staba, 1986). اسانس حاصل از گل های بابونه دارای خواص ضد عفونی کننده، آرامبخش، ضد اسپاسم، ضد آلرژی و ضد نفخ است (امیدبیگی، 1385؛ عزیزی، 1385). بذر بابونه با توجه به شرایط رطوبتی منطقه مورد نظر جهت کشت در پاییز و اوایل بهار کاشته می شود. دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر بابونه 20 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد و 7 تا 10 روز بعد از کاشت بذرها جوانه می زنند (امیدبیگی ، 1385؛ Salamon, 1994). امیدبیگی (1378) گزارش کرده است که تفاوت قابل ملاحظه ای در عملکرد گل خشک و میزان اسانس در زمان های مختلف کاشت وجود دارد. بطوریکه کشت پاییزه دارای عملکرد گل خشک بالاتر و کشت بهاره دارای درصد اسانس بالاتری بوده است. او همچنین نشان داد که میزان اسانس رقم اصلاح شده شوروک شای Soroksari) 0/9) درصد می باشد که 15 درصد آن کامازولن است در حالیکه توده های بومی شیراز، دماوند، رودهن و چالوس کمتر از 0/1 درصد اسانس داشتند و همگی فاقد کامازولن بودند. محققان دیگر با مقایسه بین کشت پاییزه و بهاره نشان دادند که میزان اسانس بابونه در کشت بهاره 6/3 درصد افزایش یافته است(Letchamo and Marquard, 1993). برخی از محققان یک روند تدریجی در میزان اسانس و برخی از اجزای اسانس را در طی برداشت های متوالی در گیاه بابونه مشاهده نمودهاند(Letchamo and Marquard, 1993؛ Letchamo and Vomel, 1992). ترکیب های شیمیایی در گلها متفاوت بوده و به ژنوتیپ، شرایط اکولوژی محل رویش، مدیریت تولید و فرآیندهای پس از برداشت بستگی دارد(Omidbaigi et al., 2003). کیفیت گل های بابونه بستگی به زمان جمع آوری آن ها دارد و این زمان هنگامی است که 50 درصد گل ها بطور کامل باز شده اند. عمل برداشت باید در هوای خشک و آفتابی انجام شود (Letchamo and Vomel, 1992). اسانس بابونه از طبق گل و بوسیله دستگاه تقطیر بخار و یا با عصاره حلال، با عملکردی حدود 0/24 درصد تا 1/9 درصد وزن تر حاصل می شود. اسانس شامل چندین جزء با نقطه جوش بالا می باشد که برای خروج آن ها از اندام های گیاه احتیاج به بخار یا فشار بالا است(Franz, 1980).
کاربرد کود مناسب یک عامل اصلی در کشت موفقیت آمیز گیاهان دارویی میباشد(Carrubba et al., 2002). کود آلی سبب بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک شده و تولید محصول را افزایش می دهد(Sharma, 2002). در تحقیقی عملکرد ماده خشک و میزان ماده موثره (هیپرسین) گل راعی را در سیستم کاربرد کود بصورت تلفیقی، آلی و شیمیایی مورد مقایسه قرار داده شد و نتایج نشان داد که اگر چه عملکرد سرشاخه این گیاه در حالت مصرف کود شیمیایی بیشتر از حالت تلفیقی و آلی است ولی میزان ماده موثره در حالت مصرف کود بصورت آلی و تلفیقی بیشتر از حالت شیمیایی می باشد (لباسچی، 1393). کودهای آلی هم باعث افزایش عملکرد گیاه شده و هم درصد اسانس قابل قبولی تولید کردند و بدین شکل عملکرد اسانس را تا حد مطلوبی بالا بردند. نتایج تحقیقی نشان داد که ریحان کشت شده تحت شرایط ارگانیک دارای عملکرد اسانس بیش از دو برابر نسبت به ریحان تغذیه شده با کودهای شیمایی رایج بود(Khalid et al., 2006). در تحقیقی دیگر مقدار اسانس و نیز مقدار ترکیب های ضروری گیاه دارویی بابونه در شرایط کشت ارگانیک به مراتب بالاتر از کشت رایج آن بود (Vildova et al., 2006). کودهای آلی با اثرهای مطلوبی که پیشتر ذکر شد هم باعث افزایش عملکرد گیاه شدند و هم درصد اسانس قابل قبولی تولید کردند و بدین شکل عملکرد اسانس را تا حد مطلوبی بالا بردند. بابونه واکنش خوبی به کودهای NPK داشته و در مقادیر زیاد P حساسیت دارد (Paurohit and Vyas, 2004). ازت به افزایش و عملکرد گل ها کمک می کند ولی کاربرد کود ازت در مقدار زیاد درصد کامازولن را کاهش میدهد. مصرف مقادیر متوازن ازت و فسفر برای رشد گلها و گیاه مناسب بوده و مقادیر اسانس را افزایش می دهد به نحوی که حجم آزولن موجود در اسانس بطور مثبتی تحت تاثیر ترکیب متوازن ازت و فسفر قرار می گیرد (Nirr, 2002). حجم اسانس در گلها با اضافه کردن ریز مغذی ها به خاک افزایش می یابد به نحوی که مولیبدن، بر و روی در عملکرد گل و حجم اسانس تاثیر دارند (Pourohit and Vyas, 2004). آهن یکی از عناصر ضروری اما کم مصرف و کم تحرک برای گیاهان است. گیاهان در بین همه ریز مغذی ها بیشترین نیاز را به آهن دارند. نقش این عنصر در تثبیت ازت و فعالیت برخی از آنزیم ها نظیر کاتالاز، پراکسیدازو سیتوکروم اکسیداز به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است (Blakrishman et al,. 2000). ترکیبات کلاته آهن بهترین راه حل برای برطرف کردن کلروز آهن در همه خاکها و علی الخصوص خاکهای قلیایی بوده و می توانند شدیدترین مشکلات تغذیه ای گیاهان را علاج نمایند. نانوکود کلات آهن دارای کمپلکس منحصر بفردی می باشد و این نانو کمپلکس دارای 9 درصد آهن محلول در آب در بازه pH 11-3 می باشد. مکمل های روی و منگنز در این کود نقش خاص خود را ایفا می کنند (پرداختی وهمکاران، 1385). یکی از مهمترین کاربردهای فناوری نانو در زمینه ها و گرایش های مختلف کشاورزی در بخش آب و خاک، استفاده از نانوکودها برای تغذیه گیاهان می باشد. نانو ذرات آهن به عنوان کاتالیزور باعث تسریع فرآیند اکسیداسیون گردیده و آلاینده های آلی موجود در محیط مانند تری کلرو اتان، تتراکلرید کربن، دی اکسین ها را به ترکیبات کربنی ساده تر با سمیت کمتر تبدیل می نماید (خلخالی و همکاران، 1393).
با گرایش به کشت و مصرف فرآورده های طبیعی و به رغم اهمیت روز افزون گیاهان دارویی، مطالعات معدودی در مورد جنبه های مختلف مدیریت زراعی این گیاهان انجام شده است. این آزمایش در راستای دستیابی به بهترین زمان کاشت و بررسی اثر آن بر میزان محصول، کمیت و کیفیت اسانس Matricaria recutita var.Soroksari در تیمارهای مختلف نانو کود کلات آهن برای بهره برداری بهتر از این گیاه صورت پذیرفت.
2- مواد و روشها
به منظور بررسی تاثیر زمان کاشت و تیمار نانو کود کلات آهن بر میزان محصول، عملکرد کمی و کیفی اسانس بابونه Matricaria recutita var.Soroksari بذر این گیاه در مزرعه تحقیقاتی شرکت دارویی زردبند واقع در منطقه رودبال در استان فارس در طی سالهای 1395و 1396 انجام شد. این تحقیق بصورت کرت های خرد شده و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد که فاکتور اصلی شامل دو تاریخ کاشت پاییزه و بهاره و فاکتورهای فرعی شامل چهار سطح کودی 0، 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر کود نانوکلات آهن بود. در پاییز سال 1395 زمین مورد نظر را شخم زده، سپس جهت خرد کردن کلوخه ها و تسطیح زمین عملیات دیسک زدن و ماله کشی انجام شد. به منظور بررسی خصوصیات شیمیایی خاک مزرعه، یک نمونه از آن به آزمایشگاه منتقل و مورد تجزیه قرار گرفت (جدول 1). کرتهایی به ابعاد 12 متر مربع و در مجموع 24 کرت، 12 کرت بهاره و 12 کرت پاییزه آماده شد. مقدار 15 واحد ماسه بادی با 1 واحد بذری که معادل 4/5 کیلو گرم ماسه با 280 گرم بذر می باشد مخلوط شده و در هر کرت 10 خط کشت بصورت کاملا سطحی کشت گردید. تیمار نانو کود کلات آهن به میزان 0/5، 1 و 1/5 میلی گرم بر لیتر تهیه و در زمان قبل گلدهی بصورت محلول پاشی اعمال گردید. آبیاری کرتها بصورت نشتی انجام شد و وجین علفهای هرز با دست صورت گرفت. در هنگام گلدهی کامل، یک پلات 1×1 متر مربع تهیه و برداشت از داخل پلات در هر کرت صورت گرفت. در کشت پاییزه 7 چین گل و کشت بهاره 5 چین گل برداشت گردید. ارتفاع بوته ها با کولیس اندازه و یادداشت گردید. سپس گل از بوته جدا و قطر آنها با کولیس اندازه گیری گردید. سپس بلافاصله وزن تر بوته ها توزین و بلافاصله به خشک کن با دمای 35 درجه سانتیگراد منتقل شدند. پس از خشک شدن وزن خشک گلها توزین گردید و سپس گل های خشک شده برای استخراج اسانس آماده سازی شدند.
استخراج اسانس نمونه ها به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر مطابق روش فارماکوپه اروپا و در شرایط کاملا یکسان انجام شد و درصد اسانس نمونه ها تعیین گردید. بدین منظور 30 گرم گل خشک بابونه بطور دقیق وزن گردیده و به همراه 450 میلی لیتر آب مقطر در درون بالن 1000 میلی لیتری دستگاه کلونجر ریخته شد. سپس به مدت 4 ساعت و 30 دقیقه عملیات تقطیر با آب انجام گردید. در پایان مرحله اسانس گیری، داخل لوله ها با هگزان شسته شد تا اسانس ها چسبیده به جدار سرد کن به محل جمع آوری اسانس منتقل شود. در این مرحله مخلوط اسانس و هگزان با آب دو فاز تشکیل می دهد. این مخلوط به دکانتور منتقل گردید تا فاز آب از مخلوط اسانس و هگزان جدا شود. سپس مخلوط اسانس و هگزان به درون بالنی با وزن مشخص منتقل شد به نحوی که با استفاده از دستگاه تبخیر ساز (Evaporator ) در خلاء و در دمای 40 درجه سانتیگراد هگزان خارج شد و فقط اسانس بدست آمد (امیدبیگی، 1378). برای شناسایی اجزای اسانس از دستگاه گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) که شرایط آن در زیر درج شده است استفاده شد. گازکروماتوگراف مدل Varian Star 3400 cm مجهز به ستونهای موئینه DB5 با قطر داخلی ستون 25/0 میلی لیتر، ضخامت فیلم 0/25 میکرومتر و طول ستون 30 متر، گاز حامل هلیوم با سرعت 2 میلی متر در دقیقه است. در هر مورد پس از تزریق مقادیر بسیار جزیی اسانس، کروماتوگرام بدست آمده و طیف های جرمی ترکیب های مختلف موجود در آن بررسی شد. شناسایی طیف ها به کمک بانک اطلاعات جرمی، زمان بازداری، محاسبه اندیس کواتس، مطالعه طیف های جرمی هر یک از اجزای اسانس و بررسی الگوهای شکست آن ها، مقایسه آن ها با طیف های استاندارد و استفاده از منابع معتبر انجام گردید (Adams, 2001). در این تحقیق ترکیب های عمده و اصلی موجود در اسانس بابونه رقم Soroksari مورد مطالعه قرار گرفت. درصد کمی هر ترکیب بر اساس سطح زیر منحنی و توسط برنامه ریزی رایانه ای مشخص گردید.
برای تجزیه داده ها و آنالیز واریانس با استفاده از تجزیه ANOVA توسط برنامه نرم افزار SAS از تمام داده ها میانگین و اختلاف استاندارد گرفته شد. اختلاف میانگین بین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن بررسی و اختلاف میانگین ها در سطح احتمال 5 درصد و 1 درصد محاسبه گردید.
3- نتایج
3-1- ارتفاع بوته: مطابق جدول تجزیه واریانس (جدول 2) اثر فصل کاشت، تیمار کودی و اثر متقابل آنها بر ارتفاع بوته معنادار نمیباشد.
3-2- قطر گل: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فصل کاشت و نیز تیمار کودی بر قطر گل معنا دار میباشد و لیکن اثر متقابل فصل کاشت و تیمار بر قطر گل معنادار نبوده است. بر اساس جدول مقایسه میانگین (جدول 3) بیشترین قطر گل در فصل پاییز و در تیمار 1 میلی گرم در لیتر کود نانو کلات آهن (22/60 میلیمتر) بدست آمد.
3-3- عملکرد گل تر: بر اساس جدول تجزیه واریانس اثر فصل کاشت بر عملکرد گل تر معنادار میباشد. بر اساس جدول مقایسه میانگین بیشترین میزان عملکرد گل تر در فصل پاییز مشاهده گردید (2283/50 میلیگرم بر متر مربع). تیمار کودی و نیز اثر متقابل تیمار کودی و فصل کاشت بر عملکرد گل تر معنادار نبود.
3-4- عملکرد گل خشک: بر اساس جدول تجزیه واریانس اثر فصل کاشت بر عملکرد گل خشک معنادار میباشد. بر اساس جدول مقایسه میانگین بیشترین میزان عملکرد گل خشک در فصل پاییز مشاهده گردید (415/55 میلیگرم بر متر مربع). تیمار کودی و نیز اثر متقابل تیمار کودی و فصل کاشت بر عملکرد گل تر معنادار نبود.
3-5- نسبت وزن تر به خشک گل: بر اساس جدول تجزیه واریانس اثر فصل کاشت بر نسبت وزن تر به خشک معنادار میباشد. بیشترین نسبت وزن تر به خشک بر اساس جدول مقایسه میانگین در فصل پاییز (51/5) گزارش شده است.
3-6- درصد اسانس: نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشاندهنده اثر معنی دار تیمار و اثر متقابل فصل برداشت و تیمار بر درصد اسانس بوده است. بیشترین درصد اسانس در فصل بهار و تیمار 1/5 میلیگیرم در لیتر کود نانو کلات آهن بدست آمد (0/47 %) که که با تیمار 1 میلی گرم کود در فصل پاییز و بهار اختلاف معناداری مشاهده نشد.
3-7- عملکرد اسانس: نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر فصل کاشت بر عملکرد اسانس معنادار میباشد. بیشترین عملکرد اسانس (1/66 گرم در متر مربع) در فصل پاییز مشاهده گردید. بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس تیمار کودی و اثر متقابل فصل کاشت و تیمار کودی بر عملکرد اسانس معنادار نبودند.
3-8- درصد و عملکرد اجزای اسانس: مهمترین اجزای اسانس بابونه آلمانی رقم Soroksari عبارتند از: بیزابلول، کامازولن، آلفا-بیزابلول، بتا-فارنزن، بیزابلول اکسید B میباشند که تغییرات درصد و عملکرد آنها به شرح ذیل مورد بررسی قرار گرفت.
3-8-1- کامازولن: جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر فصل کاشت، تیمار کودی و اثر متقابل آنها بر میزان عملکرد ماده موثره کامازولن معنا دار میباشد ولیکن تنها فصل کاشت بر درصد این ماده معنادار میباشد. بهترین فصل کاشت جهت حصول بهترین عملکرد و درصد کامازولن، فصل پاییز و بدون استفاده از کود نانو کلات آهن میباشد.
3-8-2- بیزابلول اکسید: جدول تجزیه واریانس نشان داد که فصل کشت بر عملکرد این ترکیب معنادار بوده و بیشترین میزان عملکرد (0/11 گرم در متر مربع) در فصل پاییز مشاهده گردید.
3-8-3: بتافارنزن: جدول تجزیه واریانس نشان داد که فصل کاشت و اثر متقابل فصل کاشت در تیمار کودی بر درصد این ترکیب معنادار میباشد. بیشترین درصد این ترکیب در فصل بهار و تیمار 0/5 میلیگرم در لیتر نانوکود کلات آهن بدست آمد.
3-8-4: آلفا-بیزابلول: جدول تجزیه واریانس نشان داد که فصل کاشت، تیمار کودی و اثر متقابل آنها بر درصد این ترکیب معنادار میباشد. بیشترین عملکرد و درصد این ترکیب در فصل پاییز و تیمار 1/5 میلیگرم بر لیتر نانو کود کلات آهن بدست آمد که اختلاف معناداری با تیمارهای 0/5، 1 میلیگرم بر لیتر کود و تیمار شاهد در فصل پاییز نداشتند.
4- بحث
رشد و نمو، عملکرد و میزان و کیفیت مواد موثره گیاهان دارویی در شرایط مختلف آب و هوایی تغییر می کند (Franz et al., 1980؛ Teteny, 1970). متابولیت های ثانویه با هدایت فرایندهای ژنتیکی و با تاثیر عوامل محیطی ساخته می شوند. عوامل محیطی دارای تاثیر بسزایی بر روی کمیت و کیفیت محصول بدست آمده از گیاهان دارویی می باشند. با وجود این، امکان کنترل کامل این عوامل میسر نبوده ولی می توان با روش هایی اثرات محیطی را به گونه ای مدیریت نمود که گیاه تحت آن شرایط پتانسیل بالقوه خود را ظاهر کند و در این بین دو عامل زمان کاشت و تغذیه نقشی اساسی در دستیابی به شرایط مناسب در طول دوره رشد و نمو جهت حصول عملکرد کمی و کیفی در گیاهان دارویی ایفا می کند (حاج سید هادی، 1378). تغییر تاریخ کاشت از طریق تغییرات شرایط محیطی مانند تغییر طول روز، دماهای حداکثر و حداقل و رطوبت نسبی در طول فصل رشد گیاه بر عملکرد بیولوژیکی، طول دوره رشد و مراحل فنولوژیک، کمیت و کیفیت مواد موثره تاثیر می گذارد (دوازده امامی و همکاران، 1387). اگرچه کمیت و کیفیت اسانس بابونه بطور ژنتیکی کنترل می شود ولی عوامل اقلیمی و عکس العمل متقابل بین گیاه و شرایط محیطی نیز بر این صفات موثر هستند. برای پیش بینی بهترین زمان کاشت بابونه، بررسی میزان عملکرد، مواد موثره و خصوصیات ارگانولپتیکی اسانس با توجه به جنبه های اقتصادی آن ضروری است (Salamon, 2007). نتایج این تحقیق نشان داد که بهترین فصل کاشت با توجه به شرایط منطقه، پاییز می باشد. در این فصل بیشترین تولید گل تر و خشک، عملکرد اسانس، درصد و عملکرد اجزای تشکیل دهنده اسانس مشاهده گردید. نتیجه تحقیقات بر روی گیاه بابونه نیز اینگونه نشان داده است ارتفاع گیاه، قطر گل و تعداد گل در تاریخ کاشت پاییزه تفاوت معناداری با تاریخ کاشت بهاره داشته است(Rafieiolhossaini et al., 2010). که با نتیجه تحقیق اخیر همراستا می باشد. در کشت پاییزه بابونه بدلیل استقرار بهتر گیاه در پاییز، شروع زودتر رشد بهاره و افزایش طول دوره رشد، رشد رویشی بیشتر شده و افزایش اجزا تعیین کننده عملکرد نظیر تعداد ساقه های اصلی و فرعی گل دهنده را در پی دارد. افزایش ساقه های گل دهنده باعث تولید گل و در نتیجه عملکرد گل بیشتر در واحد سطح می گردد. همچنین با فراهم بودن رطوبت کافی، طول دوره گلدهی در کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره تا حدود دو برابر افزایش مییابد و امکان برداشت چندین دفعه گل فراهم می گردد. افزایش طول دوره رشد در بسیاری از گیاهانی که گل های آن ها به عنوان جز اصلی عملکرد محسوب میشوند باعث افزایش زمان گلدهی و در نهایت افزایش تولید می شود. از طرف دیگر کاشت پاییزه اینگونه گیاهان نسبت به کاشت بهاره باعث می شود تا زمان اصلی گل دادن آن ها با فصل گرمای شدید مواجه نشود زیرا گرمای شدید تابستان روی عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی تاثیر منفی دارد (Hadj et al., 2004).
همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که تیمار نانوکود کلات آهن بر درصد اسانس و نیز درصد و عملکرد اجزای تشکیل دهنده اسانس دارای برتری معنی داری بود. آلفا بیزابلول و کامازولن مهمترین اجزاء در اسانس بابونه می باشند و کیفیت اسانس بابونه به وجود مقادیر بالای این دو ترکیب بستگی دارد. در این تحقیق بیشترین عملکرد آلفا-بیزابلول در تیمار 1/5 میلیگرم در لیتر نانو کود کلات آهن و بیشترین عملکرد کامازولن در تیمار شاهد بدست آمد. با توجه به مطالعات صورت گرفته اکثر گیاهان دارویی مورد مطالعه عکس العمل مثبتی از لحاظ رشد و پارامترهای مربوط به رشد نسبت به عناصر غذایی نشان دادند در حالیکه از لحاظ مواد موثره بسته به نوع گیاه، نوع ماده موثره و نوع کود اعمال شده نتایج مختلفی بدست آمده است. تحقیقات اینگونه نشان داده اند که میزان ترکیبات در اسانس بیشتر تحت تاثیر فاکتورهای محیطی قرار می گیرند تا عوامل تغذیه ای. بطوریکه تحقیقات مختلف در کشورهایی که آب و هوای گرم و خشک دارند نیز نشان داد که ترکیبات و محتوای اسانس آن در اثر شرایط محیطی تغییر کرده و به ترکیبات دیگر تبدیل شده است (Chalchat, 1997). در بابونه نیز ژن مسوول تولید آلفا-بیزابلول یک ژن غالب است البته میزان واقعی آن تحت تاثیر محیط قرار میگیرد (Salamon, 2007). دلیل بالاتر بودن عملکرد اسانس، کامازولن و نیز درصد آلفا-بیزابلول در تاریخ کاشت پاییزه به سبب برخورد گیاهان بعد از یک دوره رشدی کوتاه در پاییز و سپس توقف رشد و رفتن به رکود در پاییز و برخوردار شدن با روزهای گرم و آفتابی میباشد که سبب تشکیل میزان بالای اسانس و کامازولن در انتهای گلچه های لوله ای می گردد (Betry and Vomel, 1992).
نتایج این تحقیق نشان داد که فصل پاییز بهترین تاریخ کاشت بابونه رقم Soroksari در شرایط آب و هوایی شیراز می باشد. بیشترین راندمان اسانس در غلظت 1/5 و 1 درصد د بیشترین مقدار ماده موثره در شرایط عدم استفاده از کود مشاهده گردید. این رقم در شرایط آب و هوایی محل مورد تحقیق یک رقم قابل توجه از نظر ترکیبات کامازولن و بیزابلول بوده که کاربرد مناسبی برای تولید صنعتی خواهد داشت.
منابع
– امیدبیگی، ر.، 1378. بررسی تیپهای شیمیایی بابونههای خودروی ایران و مقایسه آن با نوع اصلاح شده. مجله علوم کشاورزی تربیت مدرس، 1: 53-45.
– امیدبیگی، ر.، 1385. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد سوم، انتشارات به نشر، 397 صفحه.
– پرداختی، ع. ر.، نظران، م.ح.، حکم آبادی، ح و آشتیانی، م.، 1385. نقش فضای سبز در کاهش آلودگی هوا و اثر کود جدید کلات آهن خضرا در افزایش کارایی گیاهان و تلطیف هوا. اولین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.
– دوازده امامی، س.، سفیدکن، ف.، جهانسوز، م.ر. و مظاهری، د.، 1387. مقایسه عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کمی و کیفی اسانس و مراحل فنولوژیکی در کشت پاییزه، بهاره و تابستانه بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.). فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 24(3): 270-263.
– حاج سید هادی، م.ر.، 1378. بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم گیاه بر روی رشد، نمو، عملکرد و مقدار ماده موثره گیاه دارویی بابونه. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
– کابلی فرشچی، ه.، عزیزی، م.، نعمتی، ح. و روشن سروستانی، و.، 1393. بررسی تاثیر کاربرد سولفات پتاسیم و اسید هیومیک بر رشد، عملکرد و میزان اسانس گل راعی (Hypericum perforatum). نشریه علوم باغبانی، 29(4): 527-518.
– عزیزی، م.، 1385. مطالعه چهار رقم بابونه Matricaria chamomilla L. اصلاح شده در شرایط آب و هوایی ایران. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 22(4): 396-386.
مقالات علمی – پژوهشی تالیف دکتر رضا امیدبیگی
ایشان دکترای خود را در رشتۀ تولید گیاهان دارویی از آکادمی علوم مجارستان و فوق دکترای خود را در رشتۀ علوم و تولید گیاهان دارویی از دانشگاه باری ایتالیا اخذ کرده است.
دکتر رضا امیدبیگی پس از بازگشت به ایران در سال 1372 در دانشگاه تربیت مدرس در دانشکده کشاورزی گروه علوم باغبانی به کار مشغول شدند و پس از 9 سال به درجه استادی نائل آمدند.
استاد دکتر سید محمد فخر طباطبایی (استاد دانشگاه تهران) و پروفسور برنات (رئیس دپارتمان تولید گیاهان دارویی بوداپست) از استادان مرحوم دکتر امیدبیگی به شمار می‌آیند. از مهمترین وقایع دوران میان‌سالی ایشان به تولید انبوه رساندن چند گیاه دارویی غیربومی ایران بود که خود ایشان بذر آنها را برای اولین بار به ایران آورده بودند. فرآوری مواد موثره این گیاهان سبب اشتغال‌زایی و کارآفرینی صدها خانواده محروم در نقاط مختلف به ویژه در شهر یاسوج شده است. همچنین تأسیس شرکت دارویی زردبند از نتایج تلاش‌های شبانه‌روزی ایشان میباشد.
ایشان در طول حیات خویش در سمت‌هایی از جمله معاون پژوهشی دانشکده به مدت 4 سال، رئیس گروه علوم باغبانی، مشاور گیاهان دارویی در وزارت کشاورزی به مدت 5 سال، عضویت کمسیون ارزشیابی مدارک تحصیلی خارجی، عضویت گروه واژه‌گزینی تخصصی علوم کشاورزی شاخه باغبانی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، عضویت هیئت تحریریه تعدادی از مجلات داخلی و خارجی به خدمت مشغول بودند.
ایشان در این سال‌ها همچنین به عناوینی همچون استاد نمونه و تلاشگر دانشگاه در سال 1378، عضو برجسته علمی دانشگاه در سال 1378، پژوهشگر برتر دانشگاه در سال 1379، برنده جایزه علمی در بیستمین کنگره بین‌المللی گیاهان معطر و عصاره‌ها در کشور فرانسه در سال 2001، پژوهشگر برتر دانشگاه تربیت مدرس از سال 1380 تا 1384 دست یافتند.
دکتر رضا امیدبیگی استاد برجسته و پیشکسوت رشته گیاهان دارویی و پدر صنعت نوین تولید و فرآوری گیاهان دارویی ایران در شامگاه روز شنبه 29 خردادماه 1389 دار فانی را وداع گفت. مردی که یک عمر تلاش کرد و خدمات ارزنده‌ای به صنعت داروسازی کشور ارائه نمود. زبان قاصر از بیان افتادگی و تواضع این مرد بزرگ است و یاد و خاطرش تا ابد در دل دانشجویان و پژوهشگران این رشته باقی خواهد ماند. ایشان پس از جلسه مصاحبه آزمون دکتری در حال بازگشت به منزل بودند که در اثر ایست قلبی به رحمت ایزدی پیوستند.