تولید حشره کش پیرِتر در شرایط خانگی

کاشت پیرتر

قدم اول در کشت گیاه پیرتر انتخاب رقم یا واریته مناسب و سازگار با منطقه است. در حال حاضر ارقام اصلاح شده ای در کنیا کشت می‎شوند که میزان بالایی پیرترین از آنها استخراج می‎شود (Anonym 1987).

شرایط مناسب

اگر چه تولید اقتصادی پیرتر در مناطق کوهستانی استوایی بیشتر صورت می گیرد، اما دو گونه C. cinerariaefolium و C. coccineum در مناطق دیگر نیز قابلیت کشت دارند، با این حال ممکن است عملکرد تولیدی آنها به اندازه مناطق استوایی بالا نباشد. کشت تجارتی پیرتر در ارتفاعات 1600 تا 3000 متر از سطح دریا صورت می پذیرد زیرا غلظت پیرترین با افزایش ارتفاع افزایش می یابد و تولید گل در ارتفاعات زیر 1600 متر کاهش می یابد. شرایط ایده آل برای کشت این گونه عبارت اند از: آب و هوای نیمه خشک با زمستان های سرد، میانگین بارندگی 1200 میلی متر در سال و دو تا سه ماه بدون باران در سال. این گیاهان به راحتی دمای 12- درجه سانتیگراد را تحمل میکنند. گیاه پیرتر زمین های شیب دار با خاک خشک و شنی با مقادیر بالای آهک را ترجیح میدهد. از کشت در مناطق سایه باید خودداری شود زیرا فقدان نور خورشید باعث کاهش شدید غلظت پیرترین در دوره رشدی گیاه می شود. رشد پیرتر در خاک های لومی غنی از هوموس در مناطق مرطوب خوب است اما غلظت پیرترین کاهش می یابد (Casida 1973).

تکثیر

این گیاه میتواند به وسیله تکثیر بوته های گیاه یا به وسیله بذر تکثیر یابد. اگر در سال اول از کشت بذر استفاده شد برای سالهای بعدی از تکثیر ریشه در پاییز یا بهار میتوان استفاده کرد. گیاهان در اواخر ماه بهمن تا اسفند در گلخانه خزانه شده و حدود سه ماه قبل از نشا کردن به بیرون منتقل میشوند. بذرها باید در یک محیط استریل شده کشت شوند و حدود دو تا چهار هفته بعد از کشت جوانه میزنند. مناسبترین دمای جوانه زنی 20 تا 22 درجه سانتیگراد میباشد. بذرها همچنین میتوانند بصورت مستقیم در ماه شهریور روی زمین کشت شوند و باید با یک سانتیمتر خاک سبک و برگ خشک پوشانده شوند. بوتهها در ردیفهایی به فاصله 30 تا 50 سانتیمتر و با فاصله 35 تا 40 سانتیمتر از همدیگر کشت میشوند (هفت تا نه بوته در متر مربع). تلفات 15 تا 30 درصد بوتههای نشا شده قابل انتظار است (Casida 1973).

مدیریت کشت

گیاه پیرتر باید به خوبی وجین گردد و علف هرز آن کنترل شود زیرا به شدت به رقابت با علف های هرز حساس است. به کمبود ازت و عناصر دیگر خیلی واکنش نشان نمی دهند اما فسفر می تواند میزان گلدهی را افزایش دهد. بجز تریپس گل آفت خاصی این گیاه را تهدید نمی کند (Casida 1973).

برداشت

زمان برداشت برای بدست آوردن حداکثر میزان پیرترین در گل ها بسیار مهم است. این امر باید در طول دوره گرم و خشک انجام پذیرد. در حالت ایده آل، برداشت گل ها باید در زمان گلدهی کامل آغاز شده و در روز پنجم تا نهم بعد از آغاز گل دهی صورت پذیرد. گل های نواحی مرکزی کرت ها نسبت به حاشیه کرت ها غلظت بالاتری پیرترین دارند. در حالت ایده آل هر بوته میتواند 80 تا 100 عدد گل تولید کند. از ده کیلوگرم گل تازه 2/3 تا 3/3 کیلوگرم گل خشک شده گرفته می شود (Henn and Weinzierl 1989).

استخراج پیرترین از گیاه پیرتر

خشک کردن
بطور سنتی در ژاپن، گل ها همراه ساقه برداشت می شوند و به مدت 24 تا 48 ساعت قبل از خشک کردن بصورت وارونه در آب قرار می گیرند. این فرآیند مقدار اندکی میزان پیرترین را افزایش می دهد. روش خشک کردن به میزان خیلی کمی روی غلظت پیرترین تاثیر می گذارد (Genadinger et al. 1933). بطور تجاری گل ها در سالن های بزرگ تحت جریان هوا، زیر نور خورشید یا در قفسه های خشک کن، خشک شده تا رطوبت آنها به کمتر از 10 درصد برسد.

خرد کردن
میزان خرد شدن گل ها در افزایش کارایی و طول عمر پیرتر تاثیرگذار است. هرچه میزان پودر گل خشک شده ریزتر باشد کارایی آن به عنوان حشره کش بیشتر است اما سرعت فاسد شدن آن افزایش می یابد. بخشی از ساقه را نیز می توان همراه گل خرد کرده بدون اینکه غلظت پیرترین های آن تغییر کند.

نگهداری
پیرترین ها ترکیبات بسیار ناپایداری هستند. آنها به سرعت توسط نور، گرما و در مجاورت هوا طی چند روز تجزیه می شوند. تجزیه آنها در محیط های قلیایی بسیار به سرعت رخ می دهد. غلظت پیرترین گل های خرد شده در دمای 2- تا 5- درجه سانتیگراد به مدت شش ماه، می تواند بدون تغییر حفظ شود. در دمای اتاق، گل های برداشت شده برای مدت 10 روز در محفظه کاملا بسته بدون هوا حفظ می شوند. گل های خشک شده برای چندین ماه می توانند در محفظه کاملا بسته بدون هوا و به دور از نور نگهداری شوند. غوطه ورسازی پیرتر در روغن معدنی و روغن کنجد روش دیگری برای نگهداری طولانی مدت آنها است (Henn and Weinzierl 1989).

کاربرد پیرتر

دو روش برای استفاده از پیرتر وجود دارد بصورت گردپاشی و اسپری. بطور جالب توجه اثر حشره کشی این دو فرم پیرتر در هوای خنک و سرد افزایش پیدا می کند. بنابرین توصیه می شود که این حشره کش در بعد از ظهرهای خنک استفاده گردد تا کارایی آن بیشتر شود و روند تجزیه آن در معرض نور تسریع نگردد.

گردپاشی
استفاده گرد پیرتر روی برگ گیاهان آنها را در برابر حشرات حفاظت می کند. فرمولاسیون های تجاری شامل ترکیباتی است که استفاده آنها را تسهیل و میزان چسبندگی آنها به سطح برگ را افزایش می دهد. پیرتر را می توان با پودر تالک، سنگ گچ، آهک و خاک دیاتومه برای استفاده مخلوط کرد. گل های خرد نشده هنگام سوختن می توانند اثر دور کنندگی و آفت کشی روی پشه ها داشته باشند. آنها همچنین می توانند بصورت خرد شده با خاک اره مخلوط و برای این منظور سوزانده شوند.

اسپری کردن
برای اسپری کردن لازم است مواد موثر استخراج شوند. محلول باید بعد از تهیه بلافاصله استفاده شود تا حداکثر کارایی را داشته باشد (Casida 1973).

استخراج پیرترین از گل گیاه پیرتر

جهت استخراج ترکیبات موجود در گیاهان روش های گوناگونی وجود دارد. با توجه به حساس بودن ماده موثره گیاه پیرتر به حرارت و نور از روش خسیاندن استفاده می شود.

عصاره آبی
بیست گرم پیرتر (گل های خشک شده و پودر شده) در شش لیتر آب گرم به مدت سه ساعت ریخته شده و سپس اسپری شود. می توان از گل های تازه به جای گل خشک شده استفاده کرد اما میزان مصرف گل به سه تا چهار برابر افزایش می یابد.
عصاره نفتی (نفت سفید)
بطور تجاری پیرترین ها با یک حلال سبک نفتی (نفت سفید و غیره) استخراج می شوند. برای سم پاشی در شرایط خانگی 500 گرم از گل خشک شده در چهار لیتر نفت سفید به مدت نصف روز و یا بیشتر مخلوط می گردد. نفت سفید طی 48 ساعت 73 درصد پیرترین را حل می کند. پس از فیلتر کردن به وسیله یک پارچه، محلول آماده استفاده است.

عصاره پارافینی
در این روش گل خشک شده در پارافین به مدت یک روز خیسانده شده و گاه به گاه هم زده می شود. محلول قبل از استفاده باید فیلتر شود.

عصاره الکلی
این عصاره قابل تهیه است اما به دلیل تبخیر سریع آن خیلی مناسب نیست.
برای تعیین مقدار کل پیرترین های موجود در گل گیاه پیرتر، می‌توان از روش HPLC (High-performance liquid chromatography)، GC-MS (Gas chromatography mass-spectrometry و اسپکتروفوتومتری استفاده کرد( Ban et al. 2010، نظری و کمبرانی 1386) .

افزایش کارایی حشره‎کش پیرتر

کارایی پیرتر می تواند با افزودن ترکیبات دیگر افزایش یابد.
سینرژیست ها
سینرژیست‎ها از طریق بازداری تجزیه و همچنین غیر فعال کردن سیستم دفاعی حشرات در برابر سموم، سبب افزایش توان و سرعت کشندگی پیرترین در حشره می شوند.در فرمولاسیون های تجاری ترکیب پیپرونیل بوتوکساید برای این منظور استفاده می شود.
این ترکیب به احتمال فراوان در پستانداران جهش زا بوده و به سلول های کبد آسیب می رساند. سینرژیست های دیگر که ممکن است کارایی لازم را داشته باشند شامل روغن کانولا، روغن کنجد، روغن جوز هندی، روغن جعفری و روغن ساسافراس می باشند. این ترکیبات به میزان یک قاشق چای خوری در یک لیتر محلول استفاده می شوند (Henn and Weinzierl 1989).

سورفکتانت
صابون به عنوان یک سورفکتانت عمل می کند و اجازه می دهد ترکیب پیرتر بصورت بهتر در سطح برگ پخش شده و کارایی آن را تا چهار برابر افزایش می دهد. به این منظور، نیم قاشق غذاخوری صابون (صابون حشره کش) به یک لیتر محلول اضافه می شود. در صورتی که اتیل الکل به آن اضافه شود اثربخشی آن بهتر می شود (Casida 1973).

آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدان ها مانند تانیک اسید که در پوسته چندین گونه درختی یافت می شود، تجزیه پیرترین ها را در معرض آفتاب کاهش می دهد (Casida 1973).

ملاحظات

تاثیر پیرتر بصورت آنی است و حشره در تماس با آن بلافاصله فلج می شود. ممکن است برخی از حشرات که دز پایینی از سم به آنها رسیده است، دچار فلجی کامل نشوند و بعد از مدتی دوباره بهبود می یابند. در چنین موردی سم پاشی باید با دز قوی تری تکرار شود.
روتنون و پیرتر امکان اختلاط با همدیگر را دارند که این امر طول دوره اثر را افزایش می دهد. اثربخشی پیرتر برای مدت 12 تا 48 ساعت می باشد. در صورت بروز بارندگی محلول پاشی باید تکرار شود.
با اینکه پیرتر در طبیعت داری خاصیت تجزیه پذیری بالا و اثر کوتاه مدت است، با این وجود این ترکیب به عنوان یک حشره کش غیر انتخابی روی تعداد زیادی از گونه های مفید اثرگذار است. پیرتر روی طیف وسیعی از حشرات بالغ موثر بوده اما اثر آن روی لارو حشرات بسیار کمتر است. این ترکیب به زنبور عسل و لارو سوسک ها مانند کفشدوزک ها آسیب نمی رساند اما ممکن است روی طیف وسیعی از حشرات مفید دیگر مخرب باشد. پیرتر در انسان و حیوانات خونگرم اثر سو ندارد اما برای ماهی ها و دیگر آبزیان سمی است. با این وجود برخی از مردم ممکن است بصورت تماسی به پیرتر آلژی داشته باشند.

ترجمه: مهندس سعدی کرمی